هیسترکتومی (برداشت رحم)
در مورد جراحی هیسترکتومی چه می‌دانید؟ آیا تاکنون شنیده‌اید که برخی از خانم‌ها مجبور هستند رحم خود را بردارند؟ علت انجام این کار چیست؟ باید بگوییم یکی از جراحی‌های شایع که طی آن رحم از بدن زن برداشته می‌شود و با هدف درمان بیماری‌های مختلف برای بانوان صورت می‌گیرد، همین جراحی هیسترکتومی است. در این جراحی، متخصص تلاش میکند تا با کمک روش‌های مختلف، بخشی از رحم یا کل آن را خارج کند.
روش‌های جراحی برداشتن رحم با توجه به شدت بیماری، به سه صورت لاپاراسکوپی، واژینال و شکمی اتجام می‌شوند. از اهداف و علل اقدام به انجام این جراحی، می‌توان به مشکلات رحمی از جمله سرطان، خونریزی‌های غیرطبیعی و … اشاره نمود. پس از برداشتن رحم، زن باید مراقبت‌های بسیاری را رعایت کند تا از بروز عوارض بعد از جراحی، جلوگیری نماید.
البته دوره نقاهت این جراحی نسبت به سایر جراحی‌ها در این زمینه می‌تواند طولانی‌تر باشد. به طوری که ممکن است برای بهبودی بهتر، برخی از بیماران چند روز در بیمارستان بستری شوند. با این حال دوره نقاهت آن می‌تواند بسته به روش جراحی متغیر بوده و کم یا زیاد هم شود.
جراحی هیسترکتومی معمولا کم‌خطر بوده و عوارض چندان جدی‌ای به همراه نخواهد داشت. اما در صورتی که مراقبت‌های توصیه شده توسط پزشک، انجام نشود ممکن است منجر به درد، عفونت و… شود. در نهایت باید گفت که عمل هیسترکتومی تغییراتی در افراد ایجاد میکند که بیماران باید با آن تغییرات سازگار شوند.
انواع جراحی‌های خارج کردن رحم
در جراحی رحم بسته به ناحیه جراحی شده، نام‌های مختلفی استفاده می‌شود. در واقع نوع آن براساس ناحیه درگیر و میزان وخامت آن تعیین خواهد شد. در برخی از موارد با خارج کردن بخشی از رحم درمان صورت می‌گیرد و در موارد دیگر احتمال دارد نیاز به خارج کردن رحم به صورت کامل باشد.
به طور کلی جراح با توجه به سلامت رحم و تشخیص ناحیه درگیر یکی از انواع این جراحی را انجام می‌دهد. این جراحی بسته به ناحیه خارج شده، به سه نوع هیسترکتومی توتال، هیسترکتومی ساب‌توتال و هیسترکتومی رادیکال انجام می‌شود.
هیتسرکتومی توتال زمانی صورت می‌گیرد که رحم و دهانه رحم کاملا از حفره شکم خارج شوند. در حالی که اگر در طی جراحی قسمت سرویکس یا دهانه رحم دست نخورده باقی بماند و تنها بخش بالایی رحم برداشته شود، جراحی هیسترکتومی ساب توتال انجام شده است.
جراحی رادیکال نیز از دیگر انواع هیسترکتومی است که جراح در این جراحی به کمک تکنیک‌های خاصی سعی میکند که تقریبا کل اندام‌های مربوط به رحم شامل رحم، سرویکس، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و حتی بافت‌های اطراف رحم را، خارج کند.
روش‌های مختلف برداشتن رحم (هیسترکتومی)
بسته به شدت بیماری و ناحیه درگیر روش انجام این جراحی، متفاوت خواهد بود. روش انتخابی می‌تواند زمان بهبودی پس از عمل را تغییر دهد. در روش برداشتن رحم به صورت شکمی، برشی بر روی شکم ایجاد می‌شود. پس از برش جراح سعی میکند تا رحم را از این ناحیه خارج کند. این تکنیک معمولا برای افرادی که گرفتار بیماری سرطان هستند یا تومور بزرگی در این اندام دارند، مناسب است.
در جراحی هیسترکتومی به روش واژینال نیز برشی در قسمت بالای واژن ایجاد می‌شود و سپس رحم خارج می‌گردد. این جراحی معمولا زمانی که افتادگی رحم دیده شود؛ به طوری که دهانه و رحم به داخل واژن نزول کرده یا حتی از واژن بیرون زده باشند، کاربرد دارد. پس از این جراحی، مدت زمان کوتاهی برای بهبودی نیاز است.
در هیسترکتومی به روش لاپاراسکوپی نیز به کمک ابزاری به نام لاپاراسکوپ، می‌توان بخشی از رحم را خارج نمود. به طوری که یک لاپاراسکوپ از طریق برشی روی ناف وارد بدن شده و بعد از آن گاز کربن‌دی‌اکسید وارد به بدن وارد می‌شود. در نتیجه می‌توان به کمک آن اعضای داخل لگن را مشاهده نمود. سپس ابزارهایی را از دیگر برش‌ها وارد این ناحیه کرده و در نهایت می‌توان رحم را با یا بدون لوله‌های رحم و تخمدان از راه واژن خارج نمود.
علت انجام جراحی هیسترکتومی
معمولا زمانی که فردی از مشکلات رحم و اختلالات ناشی از آن رنج می‌برد، اقدام به برداشتن رحم میکند. همچنین در صورتی که بیماری در این زمینه به سایر روش‌های درمانی پاسخ مناسب ندهد و بروز علائم افزایش یابد، انجام این جراحی به بیماران توصیه خواهد شد. از اندیکاسیون یا کاربرد رایج آن می‌توان به درمان بیمارانی که مبتلا به بیماری سرطان رحم هستند، اشاره نمود.
همچنین اگر افراد گرفتار فیبروئیدهای رحمی و آندومتریوز باشند، می‌توانند این جراحی را انجام دهند. به طور معمول به این بیماران به دلیل اینکه عملکرد رحم آنها کاهش یافته و یا به درمان پاسخ نداده‌اند، برداشتن رحم توصیه می‌شود.
علل دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند منجر به انجام هیسترکتومی شوند که شامل خونریزی غیرطبیعی رحم، درد مزمن و شدید ناشی از اختلالات در ناحیه لگن، افزایش ضخامت دیواره رحم و اورژانس‌های زایمان و … است. علائم ناشی از این بیماری‌ها به اندازه‌ای شدید است که از تحمل افراد خارج شده و احتمال دارد اختلالات دیگری بروز نماید.
همانطور که می‌دانید این جراحی برای افرادی که دچار افتادگی رحم و بیرون‌زدگی آن شده‌اند، کاربرد دارد. همچنین در مواردی که فردی مبتلا به عفونت‌های رحمی شده و به دنبال آن ناکارآمدی رحم ایجاد شده است، این جراحی قابل انجام خواهد بود.
دوره نقاهت پس از جراحی برداشتن رحم
همانطور که گفته شد جراحی هیسترکتومی نسبت به سایر جراحی‌ها در این زمینه می‌تواند دوره نقاهت طولانی مدتی داشته باشد. به طوری که ممکن است چندین روز نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد تا مدت زمان بیشتری تحت نظر پزشک قرار گرفت.
دوره نقاهت و بهبودی در این جراحی به دلیل اینکه یک عمل جراحی بزرگ محسوب می‌شود، معمولا طولانی است؛ با این حال مدت این دوره به نوع عملی که صورت گرفته است بستگی دارد. در این دوره بیمار باید تا حدالامکان استراحت کند و از انجام فعالیت‌هایی که منجر به وارد کردن فشار به این ناحیه می‌شود خودداری کند.
با توجه به متغیر بودن این زمان پس از هیسترکتومی، می‌توان گفت که به طور متوسط 4 تا 6 هفته زمان برای بهبودی پس از خارج نمودن رحم به روش شکمی نیاز است. همچنین برای فردی که از طریق لاپاراسکوپی اقدام به بیرون آوردن رحم نموده است، به طور میانگین مدت 3 تا 4 هفته زمان نیاز خواهد بود.
به طور کلی طول مدت این دوره برای هر بیماری بسته به نوع جراحی انجام شده و وضعیت سلامتی فعلی آن متفاوت است و زمان بازگشت به حالت گذشته نیز متغیر خواهد بود. به طوری که احتمال دارد فردی بتواند دوره نقاهت بعد از عمل هیسترکتومی را به خوبی و به راحتی پشت سر بگذارد ولی فرد دیگری تنها نیاز به مراقبت‌های اساسی داشته باشد.
تغییرات پس از جراحی رحم
پس از اینکه فردی تحت جراحی هیسترکتومی قرار گرفت، در او این انتظار ایجاد می‌شود که با تغییراتی در سبک زندگی خود روبه‌رو گردد. در واقع این جراحی می‌تواند بر روی برخی از جنبه‌های مختلف زندگی اثر بگذارد و منجر به تغییراتی در آنها شود.
به طور مثال پس از این جراحی دوره قاعدگی وجود نخواهد داشت. همچنین در صورتی که فردی در دوران پیش از یائسگی قرار داشته باشد، با برداشتن تخمدان‌ها روند شروع یائسگی زودتر آغاز می‌شود. همچنین اگر در طی جراحی تخمدان‌ها باقی بمانند، امکان یائسه شدن در سن پایین‌تر از حد معمول وجود دارد. باید توجه نمود که اگر طی هیسترکتومی دهانه رحم دست نخورده باقی بماند، همچنان احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم وجود دارد.
در نتیجه این بیماران باید پس از عمل به طور مرتب آزمایش پاپ اسمیر جهت غربالگری سرطان انجام دهند. پس از انجام این عمل معمولا بانوان احساس فقدان چیزی در بدن خود می‌کنند، اما در عین حال این جراحی می‌تواند باعث افزایش احساس آسودگی و دید بهتر به زندگی شود. علاوه بر آن، ممکن است در برخی از بانوان بعد از جراحی لذت جنسی افزایش یابد؛ که احتمالا به دنبال تسکین درد مزمن و خونریزی شدید رخ می‌دهد.
جمع بندی
هیسترکتومی به عنوان یکی از جراحی‌های شایع در بانوان، بیشتر به منظور درمان مشکلات و بیماری‌های مربوط به رحم انجام می‌شود. این جراحی به انواع مختلفی قابل انجام است و همچنین روش‌های متنوعی از جمله لاپاراسکوپی برای انجام این جراحی وجود دارد. دوره نقاهت این عمل نسبت به سایر جراحی‌ها در این زمینه معمولا طولانی‌تر خواهد بود.
همچنین بعد از جراحی برداشتن رحم برای افراد تغییراتی بروز مییابد که بر سبک زندگی آنها می‌تواند تاثیرگذار باشد. تنها نکته‌ای که باید در این زمینه مد نظر قرار دهید، این است که انجام جراحی برداشتن رحم را حتما زیر نظر پزشک متخصص و باتجربه انجام دهید. با اینکار می‌تواند احتمال بروز خطر را برای خود کاهش داده و حتی از بروز برخی مشکلات بعد از جراحی نیز، جلوگیری کنید.
سوالات متداول
- پس از چه زمانی بعد از برداشتن رحم می‌توان به فعالیت‌های گذشته بازگشت؟
به طور معمول پس از 6 هفته بیماران می‌توانند به وضعیت قبل و فعالیت گذشته خود بازگردند. با این حال بانوان در روزهای 2-3 پس از عمل می‌توانند به خانه برگردند، ولی باید پس از آن در خانه استراحت کافی داشته باشند.
- در صورت مشاهده چه علائمی پس از هیسترکتومی باید به پزشک مراجعه نمود؟
پس از این جراحی در صورتی که علائمی همچون تب و لرز، خونریزی شدید، درد شدید، تنگی نفس و مشکل در ادرار کردن مشاهده شد؛ باید فورا به پزشک مراجعه نمود.
- چرا پس از جراحی رحم توصیه به دریافت استروژن می‌شود؟
ممکن است در طی این جراحی تخمدان‌ها خارج شوند، در این صورت سطح هورمون استروژن کاهش خواهد یافت. استروژن درمانی می‌تواند جایگزین این هورمون از دسته رفته شود.
- جراحی برداشتن رحم چه عوارضی به همراه دارد؟
جراحی هیسترکتومی در صورتی که توسط جراح متخصص انجام نشود و مراقبت‌های بعد از آن رعایت نشود، می‌تواند چندین عارضه به همراه داشته باشد. به طور معمول عوارض آن شامل عفونت، ترومبوآمبولی، آسیب دستگاه گوارشی و ادراری، خونریزی، نوروپاتی و … است.
- روش‌های درمان جایگزین جراحی خارج کردن رحم کدامند؟
نوع درمانی که برای بیماران انتخاب می‌شود براساس شرایطی است که برای بیمار ایجاد شده است. در این رابطه می‌توان برای درمان فیبروم رحم، از یکی از روش‌های آمبولیزاسیون شریان رحمی، میومکتومی و فریز کردن به جای هیسترکتومی استفاده نمود.
